ArmsTradeWatch - een introductie

Elk jaar publiceert de EU wapenexportstatistieken, met globale cijfers over het aantal uitvoervergunningen afgeleverd door de lidstaten. De enige specificatie daarbij is de categorie van goederen volgens de Militaire Lijst van goederen onder exportcontrole, en het land van bestemming. De concrete bedrijven en producten achter deze cijfers blijven onbekend, al vermelden enkele lidstaten die bedrijven wel in hun eigen jaarlijkse rapporten. Het jaarlijkse EU rapport is te vinden op de website van de European External Action Service. Een meer toegankelijk beeld van deze data is de ENAAT Data browser, oorspronkelijk ontwikkeld door CAAT.

 

Welke bedrijven gaan schuil achter deze cijfers? Welke bedrijven vormen de Europese wapenindustrie?

Hoewel verschillende onderzoekers en NGOs de wapenindustrie in hun eigen land inventariseren, missen we een goed Europees beeld op deze industrie. Dit terwijl zo'n totaalbeeld nodig is. Enerzijds worden de supply chains van deze industrie steeds internationaler. Anderzijds is het zicht op de concrete handel verminderd na de liberalisering van de interne defensiemarkt in de EU met richtlijn 2009/43/EG op de overdracht van defensiegerelateerde producten. Om terug zicht op deze handel te verwerven, en op waar de uitgevoerde producten belanden, moeten we ook een beter inzicht krijgen op de supply chains en de verbindingen tussen de betrokken bedrijven.

 

ArmsTradeWatch is een data project met de bedoeling een antwoord op deze vragen te krijgen. Om onderzoek door journalisten en NGO's te bevorderen, brengt ArmsTradeWatch de beschikbare data samen over de Europese wapenindustrie en maakt die beter toegankelijk. Wapenhandel laat sporen achter in een hele reeks statistieken en bronnen, niet in het minst omdat overheden de belangrijkste klanten zijn. We gebruiken data over exportvergunningen, over overheidscontracten en -aankopen, en ledenlijsten van sectororganisaties en lobbygroepen om een zo volledig mogelijke inventaris van de Europese defensie-industrie te maken. De nu gepubliceerde database is een eerste versie, die we verder willen ontwikkelen en verbeteren op basis van feedback van andere onderzoekers en journalisten.

 

Let dus op, het is een proefversie. We hopen dat dit een bruikbare bron is, maar alle informatie moet gecheckt worden vooraleer ze gebruikt wordt om sterke claims te maken. Ter verduidelijking eerst wat uitleg over de moeilijkheden die het gebruik van deze bronnen met zich meebrengen. Geen van deze bronnen zijn 'fout' of 'fake', maar de data erin is telkens verzameld of geproduceerd in een bepaalde context en voor een bepaald doel. Geautomatiseerde data-verzameling en data-matching van deze bronnen kan daarom interpretaties bevatten die niet volledig gerechtvaardigd zijn. Meer concreet geldt dit voor de vraag of een bepaald bedrijf inderdaad militaire goederen of diensten levert die onder exportcontrole staan, en of alle zulke bedrijven in deze database opgenomen zijn. Wanneer deze data gebruikt wordt om een onderzoek te onderbouwen moet dus geverifieerd worden dat de correcte interpretatie van deze data gemaakt wordt.

 

Om de Europese wapenindustrie in kaart te brengen met deze bronnen, is een eerste vraag hoe we wapens, en de wapenindustrie, definieren en kunnen onderscheiden. In dit project focussen we op de goederen die aanwezig zijn op de EU Militaire Lijst en die dus onder exportcontrole staan. De wapenhandelrapporten van de EU en de lidstaten hebben betrekking op exportvergunningen afgeleverd voor goederen op deze lijst. Deze lijst is gebaseerd op de Wassenaar Arrangement, die de gemeenschappelijke basis vormt voor de exportcontrole regimes in de EU maar ook in de VS en andere landen. Deze lijst is ook meer omvattend dan de goederen geregistreerd in het Arms Trade Treaty register of andere exportcontrole regimes. Dit betekent dat we de goederen als definierend criterium nemen en niet de klanten.

Een andere optie had kunnen zijn om elk bedrijf dat goederen of services levert aan strijdkrachten als onderdeel van de militaire industrie te beschouwen. Maar dit zou betekenen dat ook een hele reeks bedrijven opgenomen zouden worden die de strijdkrachten als occassionele of weinig belangrijke klant hebben of die enkel goederen of services maken zonder specifieke militaire doelstelling of vereisten. Doel van deze website is in de eerste plaats meer publieke verantwoording tot stand te brengen over de handel van in de EU geproduceerde militaire goederen, en niet over het voedsel of de hemden van de militairen. Daarom werd niet voor deze optie gekozen. De gebruikte bronnen laten echter niet toe om precies de goederen van de EU Militaire Lijst te selecteren. Daarom zal de selectie van bedrijven hier toch breder zijn.

 

Daarbij komt dat geen van onze oorspronkelijke bronnen is samengesteld met de bedoeling om een inventaris van de wapenindustrie op te stellen. Bijgevolg zijn sommige bedrijven in onze database niet betrokken met wapenproductie of -handel als dusdanig, maar zijn ze wel in de bronnen beland om andere redenen. Zelfs de data over wapenexportlicenties kan louter civiele bedrijven bevatten, zoals persagentschappen die een uitvoervergunning bekomen voor kogelvrije vesten voor hun journalisten, filmproducten of museums die een gedemilitariseerde tank of ander groot materieel willen verschepen, enz.

De categorieën van statistieken over overheidsaankopen zijn vaak te breed of te grof om een exacte overeenkomst met de ML categorieën op te leveren. Voor de EU tender data hebben we CPV353 tot 357 als selectie-criterium gebruikt. Een zelfde probleem stelt zich met de NATO Supply Classification Group (NSCG) categorieën gebruikt door de NAVO legers. Deze categorieën hebben betrekking op alles wat een leger aankoopt, dus ook goederen en diensten die niet specifiek voor militair gebruik gemaakt zijn. We hebben daarom een selectie van relevante NSCG codes gemaakt, onder meer door de Britse en Italiaanse data over wapenexport licenties (die ML categorieën bevatten per bedrijf) met de Amerikaanse data over overheidsaankopen (die NSCG categorieën per bedrijf bevatten) voor dezelfde bedrijven te koppelen. Enkel bedrijf die verbonden zijn met de aldus geselecteerde NSCG-categorieën werden vervolgens opgenomen in de database. Dit blijft echter een benadering. Het is dus mogelijk dat we  bedrijven die militaire goederen produceren gemist hebben, terwijl sommige bedrijven met louter civiele goederen wel opgenomen werden. We hopen deze selectie te verfijnen door het 'crowdsourcen' van de expertise van andere researchers en feedback van gebruikers.

Een bijkomend probleem met de Amerikaanse data is dat het een sterke regionale bias kent. Bijvoorbeeld Oost-Europa is niet sterk aanwezig in deze dataset. Een versie voor de hele NAVO van deze data bestaat als NATO Master Catalogue of References for Logistics (NMCRL), maar is niet beschikbaar als open data. Deze regionale bias kon deels ondervangen worden door andere bronnen. Sommige van deze landen vermelden in hun wapenhandelrapportage de bedrijven die een vergunning kregen of hebben een publiek register met bedrijven die een vergunning kregen voor militaire productie. Om dit probleem te ondervangen hebben we verder ook gebruik gemaakt van de ledenlijsten van sector organisaties van de wapenindustrie. Opnieuw, ook deze methode heeft zijn beperkingen gezien die organisaties soms ook de civiele luchtvaartindustrie bevatten.

Maar we denken door het combineren van al deze bronnen een behoorlijk omvattende inventaris gemaakt te hebben van de Europese wapenindustrie. Deze inventaris kan doorzocht worden door de optie ‘Defense companies from sources’ te gebruiken in het zoekformulier. We nodigen researchers, journalisten en andere gebruikers uit om onze data te gebruiken en te verifieren, en ons te helpen via feedback deze dataset te verfijnen.

 

Deze inventaris van de wapenindustrie is verder uitgebreid door daaraan de gekende dochterondernemingen en aandeelhouders toe te voegen, die doorzocht kunnen worden via de andere opties. Deze informatie kan bruikbaar zijn om supply chains in kaart te brengen of voor ander onderzoek, maar het betekent dus dat ook dochterondernemingen en aandeelhouders die zelf niet actief zijn op de militaire markt aanwezig zijn in de dataset.

Tenslotte is de informatie over dochterondernemingen en aandeelhouders beperkt tot wat we konden verkrijgen uit publieke bronnen, zoals jaarverslagen en het LEI register (voor meer informatie, zie de Sources pagina). Jaarrekeningen werden manueel geverifieerd voor de grote industriële conglomeraten, terwijl de informatie over Belgische bedrijven verkregen werd van openthebox.be. In de toekomst plannen we meer publieke bronnen met jaarverslagen of -rekeningen te 'scrapen' voor informatie over dochterondernemingen (die geconsolideerd werden in deze rekeningen). Elke verwijzing naar bijkomende publieke bronnen en informatie over groepstructuren is heel welkom!

 

Doel van dit project is om onderzoek te bevorderen naar deze industrie, door journalisten, NGO's en anderen, en zo de publieke zichtbaarheid en verantwoording van deze industrie en de erop gerichte overheidspolitiek te vergroten. Het komende jaar plannen we zelf enkele onderzoeken uit te voeren en te publiceren op basis van deze data. Dit om te tonen hoe die data gebruikt kan worden en daarvoor een handleiding op te stellen. Maar in de eerste plaats hopen we dat deze database een extra hulpmiddel is voor onderzoeksjournalisten en andere onderzoekers in hun eigen speurwerk. Als je deze data gebruikt hebt, laat het ons weten. Feedback over hoe we deze data verder bruikbaar kunnen maken is ook welkom.